Lǽknisbók
[
Lǽknisráð
1-5]
Við
svefnleysi
―
Tak
gras
þat
er
heitir
migon
ok
stappa
í
súru
víni
.
Ok
ríð
þat
um
allan
líkam
manns
ok
gef
honum
súrur
at
eta
.
Þat
gerir
svefn
allvel
.
Við
sár
―
Tak
saur
ok
legg
við
um
dag
ok
nótt
.
Ok
síðan
tak
svína
gall
eða
nauta
eða
geita
ok
stappa
við
salt
svá
sem
pipar
ok
legg
við
sár
um
kveld
ok
morgin
í
annat
sinn
.
Þat
grǿðir
einkum
vel
.
Við
ormsbit
―
Tak
lǫg
af
lǽknisgrasi
ok
oleu
ok
salt
ok
gef
honum
drekka
.
Þat
hrindr
eitri
ór
.
Við
beinbrot
―
Tak
hana
ok
stappa
allan
með
fjǫðrum
ok
bitt
við
.
Þat
grǿðir
skjótast
.
Við
of
feitan
kvið
―
Tak
rugbrauð
eigi
blandat
við
annat
korn
ok
brjót
í
vín
eða
ǫlðr
ok
lát
standa
nǽtr
sjau
.
En
síðan
drekk
af
því
hvern
morgin
ok
hvern
aftan
of
tolf
mánuðr
.
Þá
munt
u
svengjask
.
[
Lǽknisráð
6-10]
Ef
kveisa
er
komin
í
hǫnd
þér
,
þá
tak
kǫtt
ok
drep
ok
stikk
hendi
þinni
í
hann
,
ef
hann
er
varmr
.
En
síðan
bitt
um
til
annars
dags
ok
ger
svá
fjórum
sinnum
,
ef
þarf
.
Ok
hvern
dag
tak
kvikan
kǫtt
.
En
ef
í
ǫðrum
stað
er
í
holdi
manns
,
þá
bitt
við
varmt
kattarhold
nýdrepit
til
þess
er
kólnar
.
Þat
dregr
út
hvarvetna
kveisu
ór
mannsholdi
.
Við
augnamyrkva
―
Tak
ál
kvikan
ok
ríst
hann
ok
tak
ór
honum
bǽði
blóð
ok
gall
ok
blanda
bǽði
saman
ok
berr
í
augun
.
Þat
birtir
sýn
manns
.
Við
blóðrás
―
Tak
gras
þat
er
vex
í
hveitiakri
með
sínum
blǫðum
ok
rauðu
frǽ
ok
stappa
í
víni
eða
ǫlðri
ok
syng
meðan
pater
noster
ok
gef
honum
drekka
.
Við
þá
blóðrás
,
ef
sár
blǿðir
―
Tak
náttlauk
ok
stappa
vel
ok
legg
þar
í
sárit
sem
blǿðir
ok
bitt
við
.
Við
spenbolga
―
Tak
lǽknisgras
ok
bitt
við
.
[
Lǽknisráð
11-15]
Ef
þú
vill
þik
hefta
at
lostasemi
,
tak
gras
þat
er
ruta
heitir
ok
et
í
þola
.
Þá
mun
linask
.
Við
ormsbit
―
Tak
rutam
ok
bitt
við
.
Við
þat
,
ef
maðr
er
þorstlátr
―
Tak
centauream
ok
stappa
við
vatn
ok
drekk
fljótt
.
Við
hǫfuðverk
―
Tak
rutam
ok
stappa
við
skíra
oleu
ok
ríð
um
enni
.
Þat
tekr
verk
af
ok
bǿtir
augun
.
Þetta
er
oft
reynt
.
Við
lendaverk
―
Tak
gras
þat
er
centaurea
heitir
ok
stappa
í
vatni
ok
drekk
oft
kalt
.
Við
sár
―
Tak
dust
af
því
grasi
er
centaurea
heitir
ok
dreif
á
sárit
.
Þat
grǿðir
ok
hreinsar
.
[
Lǽknisráð
16-20]
Við
augnaverk
―
Tak
rót
af
því
grasi
er
verbena
heitir
ok
blǫð
þess
gras
er
feniculum
heitir
ok
stappa
bǽði
saman
ok
berr
í
augun
.
Við
augnamyrkva
―
Tak
gras
þat
er
heitir
minna
pulegium
ok
stappa
vel
ok
drekk
þat
fastandi
oft
.
Þat
bǽtir
ok
birtir
augu
.
Við
tármild
augu
―
Tak
skógarsúru
ok
blanda
við
fornt
vín
ok
hirt
þat
í
glerkeri
ok
neyt
af
því
oft
.
Við
nasraufadaun
―
Tak
lǫg
af
mintu
ok
hell
í
.
Þat
tekr
óþef
af
.
Við
augnamyrkva
―
Tak
malurt
ok
stappa
vel
ok
egg
ok
sjóð
hart
.
Sker
síðan
í
sundr
ok
tak
ór
it
rauða
ok
legg
í
staðinn
malurtina
stappaða
.
En
þá
er
þú
ferr
sofa
,
þá
legg
við
útan
á
hvarmana
sem
þú
mátt
hafa
.
Þat
skírir
ok
birtir
augun
.
[
Lǽknisráð
21-25]
Gras
þat
er
vitrum
heitir
þurrkat
ok
gǫrt
at
dusti
―
Blanda
þat
við
vín
ok
gef
manni
drekka
.
Þat
brýtr
stein
í
blǫðru
manns
.
Pors
grǿnn
stappaðr
vel
ok
blandaðr
við
súrt
vín
―
Þat
er
gott
at
þvá
hǫfuð
við
.
Gras
þat
er
acacia
heitir
―
Legg
við
enda
þarms
,
ef
út
snýst
,
þá
mun
aftr
snúask
ok
svá
sár
,
ef
um
vendisk
.
Gras
þat
er
rubea
heitir
,
þat
er
roðagras
―
Þat
hrindr
út
ór
óléttri
konu
,
þó
at
barn
sé
dautt
.
Jǫrð
sú
er
á
innsigli
er
lǫgð
ok
manns
líkneski
er
á
―
Hon
er
góð
við
ormsbit
ok
annarra
flugorma
.
Ok
ef
manni
er
gefinn
ólyfjansdrykkr
,
þá
drekki
hann
af
þessi
jǫrðunni
.
Þat
hrindr
eitri
út
,
en
sakar
ekki
.
[
Lǽknisráð
26-30]
Muskus
heitir
forað
.
Þat
elsk
í
kviði
eins
dýrs
.
Þat
er
kiðlingi
glíkt
þeim
er
elsk
á
Indíaland
.
Þat
renn
saman
af
blóði
þess
dýrs
ok
ystisk
sem
mjolk
.
En
þá
er
þat
er
fullvaxið
,
þá
ǿðisk
svá
dýrit
,
at
þat
þolir
hvergi
,
nema
renn
til
trés
eða
staurs
.
En
þá
staurask
þat
svá
lengi
við
í
óviti
,
at
þat
raufar
á
sér
kviðinn
.
En
forað
þat
fellr
út
.
Steinn
sá
er
koralus
heitir
―
Hann
er
góðr
við
augu
ok
augnamyrkva
.
Balsamum
bǿtir
myrk
augun
ok
skírir
.
Reykelsi
stǫðvar
blóðrás
,
hvaðan
sem
renn
.
Ok
þat
linar
saur
í
endaþarmi
eða
í
ǫðrum
stað
lǽtr
eigi
vaxa
.
Ef
þat
er
temprat
við
mjólk
ok
við
lagt
,
þá
er
þat
lǽkning
.
Dioskurides
segir
af
grasi
því
er
peonia
heitir
:
Ek
sá
svein
einn
átta
vetra
gamlan
,
er
hafði
þat
gras
hengt
á
hals
sér
.
En
þá
barsk
svá
at
of
daginn
,
at
þat
gras
féll
af
honum
.
En
þegar
jafnskjótt
féll
sveinninn
niðr
ok
hafði
brotfall
.
En
þá
var
þat
aftr
horfit
í
annat
sinn
á
hann
ok
þá
sakaði
sveinninn
ekki
meðan
hann
hafði
þat
á
sér
.
En
þá
féll
af
honum
í
annat
sinn
,
en
jafnskjótt
féll
hann
í
ina
sǫmu
sótt
sem
hann
hafði
fyrr
.
En
þá
var
grasit
bundit
á
hann
enn
ok
bǽttisk
jafnskjótt
.
Ok
sǫmu
lund
fór
sinn
it
þriðja
:
Spiltisk
er
af
var
,
en
batnaði
er
á
var
bundit
.
Sama
vitni
berr
Galienus
,
inn
spakasti
maðr
,
of
þat
sama
gras
.
Bǫrkr
af
selju
við
súrt
vín
stappaðr
―
Þat
tekr
af
vǫrtur
.
[
Lǽknisráð
31-35]
Svá
mǽlti
Galienus
:
Mjolk
sú
er
riðin
er
ór
seljubǫrk
þá
er
hon
er
blómguð
―
Þat
birtir
in
augu
ok
bǿtir
mjǫk
.
Lǫgr
af
seljukvistum
ok
blómi
,
ef
hann
er
drukkinn
―
Hann
stǫðvar
blóðrás
ok
meinar
konum
bǫrn
at
geta
.
Minta
styrkir
kvið
ok
gerir
munn
vel
þefaðan
.
En
plástr
gǫrt
af
mintu
ok
salti
―
Þat
er
gott
við
óðs
hunds
bit
.
Gras
þat
er
heitir
elleborum
hvítt
blandat
við
mjolk
ok
temprat
við
hunang
―
Þat
drepr
mýs
,
ef
eta
því
.
En
af
því
blandat
dust
við
vatn
ok
stǫkt
of
hús
―
Þat
drepr
flugur
.
[
Lǽknisráð
36-40]
Gras
þat
er
ciminum
heitir
drukkit
með
víni
―
Þat
hreinsar
bit
flugdýra
.
En
ef
þat
er
blásit
í
nasraufar
manns
―
Þat
heftir
nefdreyra
.
Lǫgr
grass
þess
er
chelidonia
heitir
―
Þat
hreinsar
ok
hvessir
sýn
ok
þunga
vøkva
í
manni
þurrkar
þat
.
Gras
þat
er
ruta
heitir
―
Þat
drepr
losta
í
manni
ok
hreinsar
bit
flugdýra
.
Salt
ok
línfrǽ
gǫrt
af
því
plástr
―
Þat
hreinsar
in
flugdýrabit
.
Eyrsilfr
drukkit
―
Þat
gerir
bana
.
Því
at
í
hvern
lim
er
þat
renn
,
þá
skefr
þat
innan
.
En
ef
þat
verðr
í
eld
lagt
,
þá
gerir
þat
meinsaman
reyk
.
Þann
flýja
ormar
ok
af
þeim
reyk
deyja
flugdýr
.
Malurt
blandin
við
ufsagall
ok
smurt
of
eyru
manns
―
Þat
styrkir
þau
ok
hrindr
frá
óhljóðr
.
En
ef
þat
er
lagt
í
klǽðaǫrk
,
þá
mun
mǫlr
eigi
spilla
.
Ok
ef
blek
verðr
gǫrt
af
því
vatni
er
malurt
er
í
―
Þǽr
ritningar
munu
haldask
.
Þǽr
þora
eigi
mýss
skeðja
.
Við
hósta
―
Tak
reykelsi
þat
er
mirra
heitir
ok
halt
lengi
undir
tungurótum
.
En
við
þat
sama
―
Tak
rót
af
grasi
því
er
levisticum
heitir
ok
stappa
við
vín
ok
drekk
.
[
Lǽknisráð
41-46]
En
við
þat
sama
ok
svá
at
hreinsa
lungu
―
Tak
þat
er
vex
á
viði
ellifu
korn
ok
ellifu
piparkorn
ok
ellifu
af
feniculo
,
mel
þat
alt
í
dust
ok
blanda
við
hunang
.
Ok
et
af
þvísa
hvern
dag
spán
fullan
fastandi
.
Þessa
er
opt
freistat
.
En
við
hósta
―
Gras
þat
er
heitir
pimpinella
blanda
við
súrt
vín
ok
gef
honum
drekka
.
Þá
mun
batna
.
Gras
þat
er
heitir
feniculum
―
Stappa
þat
við
vín
.
Þat
er
gott
við
blǫðrusótt
.
En
við
þat
sama
―
Þá
er
þú
ferr
sofa
,
tak
rúgbrauð
ok
svíð
við
eld
ok
et
þat
svá
sviðit
með
vǫrmu
víni
.
Við
siklan
―
Tak
gras
þat
er
salvia
heitir
ok
stappa
við
súrt
vín
ok
drekk
.
Þá
mun
létta
.
En
við
þat
sama
―
Haf
baðar
hendr
þínar
í
vatni
vǫrmu
ok
drekk
lítit
súrt
vín
.
Til
skírar
raustar
―
Tak
pipar
ok
tygg
ok
haf
í
munni
þér
lengi
ok
svelg
síðan
hrákann
niðr
ok
spýt
út
flysinu
...